Το 1995 θεσπίστηκαν από τη συντακτική ομάδα του περιοδικού Πλειάδες τα βραβεία επιστημονικής φαντασίας «Ικαρομένιππος». Διακηρυγμένος στόχος, ήταν η προώθηση της ελληνικής επιστημονικής φαντασίας. Έγραφε τρία χρόνια αργότερα ο Χρήστος Λάζος, μέλος της κριτικής επιτροπής, στο μοναδικό τεύχος του περιοδικού Fantastic!: «Τα βραβεία Ικαρομένιππος (...) έχουν τύχει της γενικής αποδοχής, οι συγγραφείς τα θεωρούν αξιόλογα και τα σημειώνουν στα έργα τους και ελπίζω ότι θα εξακολουθήσουν να απονέμονται».
Η εξασφάλιση της αξιοπιστίας και εγκυρότητας ενός λογοτεχνικού βραβείου με τη συνακόλουθη αναγνώρισή του από το κοινό και τη θετική, ενδεχομένως, επίπτωση στις πωλήσεις, είναι σοβαρή υπόθεση. Απαιτεί ακέραιες διαδικασίες, κριτική επιτροπή κύρους, τα μέλη της εξοικειωμένα με το αντικείμενο και, τέλος, βιβλιογραφική παραγωγή πάνω από ένα ελάχιστο μέγεθος. Αν για παράδειγμα σε μια γλώσσα παράγονται τρία μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας το χρόνο, δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να απονείμεις τρία βραβεία μυθιστορήματος, πρώτο, δεύτερο, τρίτο. Ούτε καν πρώτο.
Το 1996 τα βραβεία απονεμήθηκαν πρώτη φορά. Στο 2ο τεύχος του περιοδικού Απαγορευμένος Πλανήτης (περίοδος Β', Αύγ. - Σεπτ. 1996) δημοσιεύθηκε η σχετική είδηση ακολουθούμενη από ένα επικριτικό σχόλιο.
Πρώτα η είδηση:
Ένα γεγονός
Στις 7 Μαΐου 1996 στο θέατρο «Τεχνοχώρος» έγινε η απονομή των ελληνικών βραβείων επιστημονικής φαντασίας «Ικαρομένιππος». Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την ομάδα των φαν της εφ «Φανταστικοί Αργοναύτες», η οποία είχε και την πρωτοβουλία για την καθιέρωση και απονομή αυτών των βραβείων, και το κοινό έφτανε, σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, τα 150-200 άτομα. Τα βραβεία, σύμφωνα με την απόφαση της 5μελούς επιτροπής, ήταν:
- Χρυσός Ικαρομένιππος καλύτερου μυθιστορήματος: Μεσσιανική αυτοκρατορία , του Κωνσταντίνου Ρωμοσιού (Λιβάνης).
- Αργυρός Ικαρομένιππος καλύτερου μυθιστορήματος: Η αρρώστια και το λουλούδι του λωτού, του Διονύση Καλαμβρέζου (Αίολος).
- Χρυσός Ικαρομένιππος Καλύτερου διηγήματος: «Ηθοποιός», του Μάκη Πανώριου.
- Αργυρός Ικαρομένιππος Καλύτερου διηγήματος: α) «Βλέπετε την εκπομπή ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ», του Διονύση Καλαμβρέζου και β) «Τιμωρία», του Κυριάκου Αθανασιάδη.
- Ικαρομένιππος Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα: Ανθίππη Φιαμού, Λαμπρά φεγγάρια στον ποταμό της λησμονιάς (Καστανιώτης).
Ακόμη, η λογοτεχνική ομάδα Φανταστικοί Αργοναύτες απένειμε το δικό της βραβείο «Φανταστική Αργώ» στους:
1) Θανάση Μάργαρη, δημοσιογράφο και κριτικό, για τους αγώνες του για την ανάπτυξη και την προώθηση της ελληνικής επιστημονικής φαντασίας μέσα από τα άρθρα του στον θεσσαλικό τύπο και τη διοργάνωση ημερίδων και εκδηλώσεων για την επιστημονική φαντασία στη Λάρισα.
2) Ηλία Λιβάνη, εκδότη, για την υποστήριξη που παρέσχε στην ανάπτυξη και διάδοση της επιστημονικής φαντασίας, «εκδίδοντας για τη χρονιά που πέρασε πέντε βιβλία επιστημονικής φαντασίας ενώ μέχρι τότε δεν είχε εκδώσει κανένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας».
Η τελική απόφαση για τα βραβεία Ικαρομένιππος έγινε από επιτροπή αποτελούμενη από τους Δόμνα Παστουρματζή (καθηγήτρια του ΑΠΘ), Δημοσθένη Κούρτοβικ (κριτικός και συγγραφέας), Δημήτρη Παναγιωτάτο (σκηνοθέτης και συγγραφέας), Χρήστο Δ. Λάζο (συγγραφέας), Γιώργο Μπαλάνο (συγγραφέας και ερευνητής) - ονόματα γνωστά στον χώρο της ελληνικής εφ. Η βράβευση έγινε με απόφαση της επιτροπής, βάσει των φιναλίστ που υποβλήθηκαν στην επιτροπή από τους Φανταστικούς Αργοναύτες.
===
Κατόπιν, το επικριτικό σχόλιο που έφερε υπογραφή «ΑΠ» (Απαγορευμένος Πλανήτης):
Και ένα σχόλιο
Η Ελλάδα μπορεί να είναι υπερήφανη και για μια ακόμη πρωτιά: των πιο ανυπόληπτων λογοτεχνικών βραβείων που δόθηκαν ποτέ. Δράστης η ομάδα φανς «Φανταστικοί Αργοναύτες» και συναυτουργοί ομάδα κατά τ' άλλα αξιόλογων ανθρώπων, που πιστεύουμε ότι συνήργησαν αφελώς και όχι σκοπίμως. Τι συνέβη ακριβώς;
Η πενταμελής ομάδα, παρέα, φανς «Φανταστικοί Αργοναύτες» ανήγγειλαν «την καθιέρωση μεγάλου λογοτεχνικού βραβείου, αντιστοίχου προς τα Αμερικανικά HUGO και NEBULA, για την βράβευση του καλύτερου μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας που εξεδόθησαν1 στη χρονική διάρκεια εκάστου έτους ή δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό χώρο από Έλληνες συγγραφείς».
Η αναγγελία και ο τρόπος που έγινε φανερώνει δύο χαρακτηριστικά: Αυθαιρεσία και φανφαρονισμό. Η τελική διοργάνωση αποκάλυψε και τη μικροσκοπιμότητα.
Αυθαιρεσία:
Τι είναι οι Φ.Α.; Με τα δικά τους λόγια, απάντηση σε γράμμα αναγνώστη στο περιοδικό Πλειάδες που επιμελούνται: είναι «πέντε λάτρεις της Ε.Φ. που έχουμε ξεπηδήσει μέσα από τον πυρήνα της Hellenic Star Trek Society, άρα ένας από τους συνδετικούς μας κρίκους είναι η κοινή μας αγάπη για το Star Trek...»
Τι τους έδωσε το δικαίωμα να γίνουν οι τιμητές του χώρου; Το ότι είναι φανς μιας τηλεοπτικής σειράς; Το 1 τεύχος του περιοδικού Πλειάδες που εξέδωσαν; (Ήδη στο 2ο τεύχος γίνεται η αναγγελία του βραβείου!)
Φανφαρονισμός:
Είναι αδαείς ή συνειδητά υποτιμούν τους φίλους της επιστημονικής φαντασίας; Τι πάει να πει «μεγάλο βραβείο ισοδύναμο προς τα Αμερικανικά HUGO και NEBULA»; Ποιος αποφασίζει για το μέγεθός του και τις ισοδυναμίες του; Θα περνούσε ποτέ από το μυαλό μελών συνοικιακής κινηματογραφικής λέσχης να διακηρύξουν ότι θα δώσει μεγάλα ελληνικά κινηματογραφικά βραβεία ισοδύναμα των αμερικανικών Όσκαρ χωρίς να γελάσει ο κάθε πικραμένος σπουδαστής της Σχολής Σταυράκου; Θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι τα Βραβεία Νέμπιουλα δίνονται από την Ένωση των Αμερικανών Συγγραφέων και τα Βραβεία Χιούγκο δίνονται σε ετήσιο παγκόσμιο συνέδριο με εκατοντάδες συνέδρους - ψηφοφόρους και ότι έχουν να διαλέξουν από έναν πολύ μεγάλο αριθμό υποψηφιοτήτων: Το 1995 στις ΗΠΑ εκδόθηκαν 239 μυθιστορήματα εκ των οποίων θα βραβευτεί το 1 (ένα). Δημοσιεύτηκαν μόνο σε περιοδικά 550 διηγήματα εκ των οποίων θα βραβευτούν 3 (για 3 διαφορετικές κατηγορίες).
Τα Βραβεία «Ικαρομένιππος» ψηφίστηκαν από μια επιτροπή «ειδημόνων» που δέχτηκε τις επιλογές μιας ομάδας φανς. Τεχνικά (και τηρουμένων των αναλογιών) θα έπρεπε να μιλούν για βραβεία «αντίστοιχα» των βραβείων Τίοντορ Στέρτζεον, Φίλιπ Κ. Ντικ κλπ.
Μικροσκοπιμότητες
Τελικά ποιον ωφέλησε όλη αυτή η ιστορία και γιατί έγινε; Με λύπη λέμε, γιατί δεν είναι πρόθεσή μας να αντιπαρατεθούμε με κανέναν σε προσωπικό επίπεδο, ότι όλη αυτή η ιστορία ωφέλησε έναν και μοναδικό: τον Κ. Ρωμοσιό, που είναι και ο ιθύνων νους των Φανταστικών Αργοναυτών. Για στοιχειώδεις λόγους δεοντολογίας δεν μπορούσε να συμμετέχει ως «διαγωνιζόμενος» από τη στιγμή που ήταν μέλος της ομάδας που διοργάνωσε τα βραβεία και που καθόριζε τις υποψηφιότητες. Άποψή μας είναι ότι όλη η διοργάνωση έγινε για δική του χρήση και προβολή. Μια διοργάνωση που είχε τελικά σαν αποτέλεσμα τη γελοιοποίηση της ιδέας του λογοτεχνικού βραβείου για την εφ, και θα δώσει αφορμή σε κακόπιστους να αναφέρονται στη λογοτεχνία της εφ σαν καταναλωτικό είδος για γραφικούς και αμαθείς τύπους.
Η συνέχεια...
Η διένεξη πήρε ακόμα πιο προσωπικά χαρακτηριστικά στο επόμενο τεύχους του περιοδικού (τ. 3, Νοέμ. - Δεκ. 1996) με τη δημοσίευση επιστολών του Χρήστου Λάζου και των Φανταστικών Αργοναυτών και απαντήσεις του εκδότη Γιώργου Μπαζίνα. Ο τίτλος / υπότιτλος ενός πυκνογραμμένου (λόγω της δημοσίευσης των επιστολών στο σύνολό τους) τρισέλιδου ήταν «Σχετικά με το φαιδρό βραβείο Ικαρομένιππος - αυτό που εμείς ονομάσαμε το πιο 'ανυπόληπτο λογοτεχνικό βραβείο που δόθηκε ποτέ' και αυτοί το ονομάζουν 'Μεγάλο βραβείο αντιστοίχου προς τα αμερικανικά Hugo και Nebula'».
Έγραψε ο Λάζος: «Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον το σχόλιο του δεύτερου τεύχους του περιοδικού σας (...) όπου κάποιος ανώνυμος (Α.Π.) σχολιάζει τόσο την επιτροπή που απένειμε τα Βραβεία Ικαρομένιππος 1995, όσο και τους οργανωτές αυτής της εκδήλωσης, όπως το περιοδικό Πλειάδες και τους Φανταστικούς Αργοναύτες, δηλαδή την συντακτική ομάδα του περιοδικού αυτού.
Ξεκινώ ρωτώντας πώς ένα περιοδικό σαν το δικό σας, που ποτέ δεν έχει 'καταδεχτεί' να δημοσιεύσει ένα ελληνικό διήγημα εφ, ασχολείται με τα ελληνικά τεκταινόμενα! Αυτά τα δήθεν περί 'αυστηρών κριτηρίων' για επιλογές ελληνικών διηγημάτων αφήστε τα στην άκρη. Μας τα έχουν πει κι άλλοι ποικιλοτρόπως.
Έρχομαι στο σχόλιο του Α.Π. και από την συνολική του ανάγνωση μπορώ να το διαιρέσω σε δύο σκέλη. Στο ένα θεωρεί τα μέλη της επιτροπής επιεικώς συναυτουργούς σε τεράστιο έγκλημα, αν και κάπου μας χαρίζεται, λέγοντας ότι είμαστε 'αξιόλογοι άνθρωποι' και προς το τέλος μας αποκαλεί επιτροπή 'ειδημόνων' (το ειδημόνων έχει εισαγωγικά από τον ίδιο). Στο άλλο σκέλος κατηγορεί με εμπάθεια τους Φανταστικούς Αργοναύτες για αυθερσία και φανφαρονισμό ενώ προς το τέλος προσθέτει και το μικροσκοπιμότητες, όπου κατηγορεί τον κ. Ρωμοσιό ότι οργάνωσε όλα αυτά προς ίδιο συμφέρον, οπότε εμείς της επιτροπής συνδράμαμε τον Ρωμοσιό να πάρει βραβείο και να μας μοιράσει στα κρυφά κάποια εκατομμύρια!!!
Και καλά κ. Μπαζίνα, ο συνεργάτης σας έγραψε τις αρλούμπες αυτές, αλλά εσείς πώς τις δημοσιεύσατε; Θα σας πω κάτι αληθινό. Αν δεν υπήρχε το πάθος του κ. Ρωμοσιού για όλα αυτά, δεν θα είχε συμβεί τίποτα απολύτως. Περίπου μόνος του έτρεξε για να μπορέσει η υπόθεση να φτάσει εκεί που έφτασε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, χωρίς καλά - καλά να έχει και τη δική μας βοήθεια (της επιτροπής εννοώ) που του θέταμε όρους για να πάρουμε μέρος και προθεσμίες. Το πάθος του ήταν μεγάλο, αλλά απορρίπτω τις ηλίθιες αναφορές για μικροσκοπιμότητες προς όφελός του (...)».
Μπαζίνας
Στον Λάζο απάντησε, όπως αναφέρθηκε, ο εκδότης του Απαγορευμένου Πλανήτη, καταλήγοντας: «(...) Τώρα, όσον αφορά την κριτική επιτροπή, διευκρινίσαμε ότι δεν θέταμε σε αμφισβήτηση την επάρκειά της. Θεωρούμε ότι οι περισσότεροι εξαπατήθηκαν όσον αφορά τις προθέσεις των Φ.Α.. Για τη δική σας περίπτωση βέβαια υπάρχει μια ιδιαιτερότητα και αν δεν κυριαρχούσε και σε σας η τριτοκοσμική αντίληψη αυθαιρεσίας που χαρακτηρίιζει τους Φ.Α, θα έπρεπε να είχατε αποσυρθεί από μέλος της κριτικής επιτροπής, γιατί η επιλογή σας ήταν άδικη για τους άλλους συμμετέχοντες. Εσείς ήδη είχατε εκφραστεί με δημοσίευμα στις Πλειάδες για το βιβλίο του Κ. Ρωμοσιού: 'Αν το συγκεκριμένο βιβλίο δεν αποτελεί την έκπληξη της νεότερης λογοτεχνίας μας, κυρίως της ελληνικής επιστημονικής φαντασίας, τότε η άποψή μου είναι ότι η γνώση που έχω για τη συνολική παραγωγή της ε.φ. στην χώρα μας πρέπει να πεταχτεί στο καλάθι των αχρήστων.
Κατ' αρχάς να σας πούμε ότι κρατάμε τη δήλωσή σας για το καλάθι των αχρήστων και δεύτερον: Εσείς ο παλαίμαχος του χώρου δεν είχατε την ευθιξία να πείτε στο Ρωμοσιό ότι σας τιμά η επιλογή του, αλλά θα ήταν αντιδεοντολογικό και άδικο για τους άλλους υποψήφιους αφού εκφραστήκατε με τέτοιο απόλυτο τρόπο για το πόνημά του; Ότι η επιλογή σας μπορεί να εκληφθεί ως δεδηλωμένη ψήφος υπέρ του; Και ξέρετε η δική σας ψήφος είναι αυτή που καθόρισε την τελική επιλογή. Δεν νομίζετε λοιπόν πως η μη τήρηση κανόνων δεοντολογίας επηρέασε προς όφελος του Κ. Ρωμοσιού τη βράβευση; Αφήστε, λοιπόν, σας παρακαλούμε τις κορώνες για το ότι τίποτα δεν μπορεί να προκόψει σ' αυτό τον τόπο και κοιτάξτε να είστε έντιμος και δίκαιος σε ό,τι σας αφορά. Η δική μας πράξη είναι αυτό το περιοδικό. Ας κάνει ο καθένας όσο μπορεί καλύτερα τη δουλειά του».
Ακολουθούσε η μακροσκελής επιστολή των Φανταστικών Αργοναυτών.
Ο Ικαρομένιππος απονεμήθηκε τέσσερις φορές, η τελευταία το 2000 για τα έργα που δημοσιεύθηκαν το 1998 και 1999. Στην προσέγγισή του, στην ουσία της υπόθεσης, ο Απαγορευμένος Πλανήτης πιστεύω ότι είχε δίκιο. Ορισμένοι χαρακτηρισμοί θα μπορούσαν ίσως να είχαν αποφευχθεί. Ως σήμερα, δεν έχει υπάρξει ένα βραβείο για την ελληνική εφ με διάρκεια και αναγνώριση, φυσιολογικά ίσως, αφού η παραγωγή εξακολουθεί να είναι περιορισμένη...
- 1. Η σύνταξη, στον Απαγορευμένο Πλανήτη. Δεν γνωρίζω αν είχε δημοσιευθεί με αυτό τον τρόπο και στις Πλειάδες.
- Log in to post comments