Όταν ο Κάκτος «ανθολογούσε»

Το 1961 κυκλοφόρησε στις εκδόσεις Γαλαξίας η ανθολογία Φανταστικά Διηγήματα με 8 διηγήματα επιστημονικής φαντασίας, ανθολογημένα και μεταφρασμένα από την Ροζίτα Σώκου. Το 1978 η ανθολογία -που είχε στο μεταξύ εξαντληθεί- κυκλοφόρησε εκ νέου (αυτή τη φορά στις εκδόσεις Ερμείας, σειρά «Γαλαξίας») με νέο εξώφυλλο και τίτλο Επιστημονική Φαντασία.  Λίγα χρόνια μετά (η ακριβής χρονολογία δεν αναφέρεται στις πληροφορίες έκδοσης) ο Κάκτος κυκλοφορούσε και αυτός μια ανθολογία επιστημονικής φαντασίας, μόνο που η δική του... δεν ήταν καινούργια. Στην πραγματικότητα αποτελούσε αντιγραφή (με το νι και με το σίγμα!) των πρώτων δύο εκδόσεων, χωρίς καμία αναφορά στην αρχική έκδοση ή στη Σώκου, αφού «επιμελητής» τώρα ήταν κάποιος Β. Αναστασιάδης!

 

Μάλιστα ο Κάκτος δεν μπήκε καν στον κόπο να κρύψει την αντιγραφή: Ως μέθοδο για την παραγωγή της δικής του κόπιας χρησιμοποίησε τη φωτογραφική αποτύπωση της έκδοσης 1978. Έτσι, όπως βλέπετε και στις φωτογραφίες που ακολουθούν, η αντιγραφή είναι ακριβής, στην τελευταία λεπτομέρεια του αρχικού κειμένου. Πού διαφέρουν τα δύο βιβλία: Στην αρίθμηση των σελίδων, στους τίτλους και φυσικά στους συντελεστές. Δεν υπάρχουν πουθενά οι λέξεις «Σώκου», «Ερμείας» ή «Γαλαξίας» ενώ και τα «προλεγόμενα» της Σώκου έχουν αλλάξει όνομα σε «εισαγωγή»! Τα δύο βιβλία διαφέρουν επίσης, όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες, στις διαστάσεις: Του Κάκτου είναι πιο «μακρόστενο» (20Χ12 εκ.) από του Γαλαξία (21Χ14 εκ.), αλλά αυτό οφείλεται απλώς στο ότι ο Κάκτος άφησε μεγαλύτερα περιθώρια στο κάτω μέρος της σελίδας, ενώ η έκδοση του 1978 τα είχε στο πλάι. Με δυο λόγια οι διαστάσεις του κυρίως κειμένου ταυτίζονται απολύτως.

Μερικές σελίδες, αντικριστά:

Η πραγματικά όμορφα φτιαγμένη πρώτη σελίδα του Ερμεία, αριστερά. «Επιλογή και μετάφραση, Ροζίτας Σώκου» αναφέρει. Δεξιά, η πρώτη σελίδα στην έκδοση του Κάκτου, με επιμελητή τον Β. Αναστασιάδη!

Να και η πρώτη σελίδα της εισαγωγής, που βέβαια έχει γράψει η Σώκου και όχι ο κ. Αναστασιάδης:

Ενδεικτικά, η πρώτη σελίδα από το διήγημα του Φριτζ Λάιμπερ, «Το φεγγάρι είναι πράσινο». Αριστερά πάντα η έκδοση του 1978, δεξιά του Κάκτου:

«Έφη, τι κάνεις αυτού; Η φωνή του ανδρός της...» Έτσι ακριβώς εκφραζόμασταν τη δεκαετία του 80!

Όμως η αποσιώπηση της πραγματικής ανθολόγου συνέβη πρώτη φορά όταν κυκλοφόρησε την ανθολογία ο Κάκτος, αλλά πολύ νωρίτερα. Στην πρώτη έκδοση, εκείνη του 1961, επίσης δεν αναφέρεται πουθενά το όνομα της επιμελήτριας και μεταφράστριας. Χρειάστηκε να περάσουν 16 χρόνια, να επανεκδοθεί το βιβλίο από τις εκδόσεις Ερμείας, για να μάθει το αναγνωστικό κοινό ότι ήταν η Σώκου. Γιατί;

Η Σώκου μου το εξήγησε σε μια συνάντησή μας το 2018: Η Βλάχου, ιδιοκτήτρια του Γαλαξία, δεν ήθελε να φαίνονται τα ονόματα των συντελεστών σε τέτοια βιβλία «για να μην παίρνουν τα μυαλά μας αέρα και να μην έχουμε απαιτήσεις». Και όταν είδατε αργότερα την έκδοση του Κάκτου, τι κάνατε; τη ρώτησα. «Δεν είπα τίποτα», μου απάντησε. «Μόνο καιρό μετά, όταν συνάντησα κάπου τον Χατζόπουλο (σ.σ. εκδότη του Κάκτου) τον ρώτησα γιατί είχε κάνει με αυτό τον τρόπο την έκδοση. Μου είπε ότι δεν γνώριζε, του το είχαν πάει χωρίς να του πουν ότι είναι αντιγραφή και το έβγαλε. Και αυτός ο Αναστασιάδης ποιος είναι; ρώτησα. Α, ένας υπάλληλός μου στις εκδόσεις, μου απάντησε ο Χατζόπουλος».

Αν όμως κάποτε, πριν 35 περίπου χρόνια, τέτοιες πρακτικές δεν ήταν ανήκουστες, δεν είναι εντυπωσιακό ότι ακόμα και σήμερα (2017) ο Κάκτος διαθέτει το βιβλίο στην ιστοσελίδα του, προς... 4,45€; Εκεί μάλιστα δίνει προαγωγή στον Β. Αναστασιάδη, αφού από «επιμελητή» τον κάνει «μεταφραστή»!

Έστω και σήμερα, δεν θα έπρεπε ο εκδοτικός οίκος να αποδώσει τη δουλειά στην πραγματική ανθολόγο - μεταφράστρια και φυσικά να πάψει να διαθέτει τη δική του κόπια;

Πάντως η Σώκου δεν είναι η μόνη που δεν αναφέρεται στην έκδοση του Κάκτου: Το ίδιο συμβαίνει και με τον καλλιτέχνη του πρώτου εξωφύλλου, Angus McKie (στο μεταξύ ο Κάκτος έχει κάνει επανεκδόσεις και το εξώφυλλο έχει αλλάξει...) Τουλάχιστον, έχετε τώρα την ευκαιρία να δείτε πώς ήταν το πλήρες έργο του γνωστού καλλιτέχνη...